Prezident Shavkat Mirziyoyev Surxondaryo viloyatiga tashrif buyurganidan xabaringiz bor. Tashrif dasturiga muvofiq viloyatdagi sanoat va ishlab chiqarish zonalarida bo‘lib, iqtisodiy va tadbirkorlik loyihalari bilan tanishib chiqayotir. Boysun tumanidagi “Mustaqillikning 25 yilligi” gaz-kimyo majmuasidan keyingi manzil To‘palang gidroelektr stansiyasi bo‘ldi. Prezident ushbu gidroelektr stansiyasiga borib, modernizatsiya ishlarini ko‘zdan kechirdi.
Mamlakatimiz ham iqtisodiy, ham aholi soni jihatidan o‘sib, energetika quvvatlariga talab yildan-yilga ortmoqda. Buni ta’minlash maqsadida davlatimiz tomonidan barcha manbalar ishga solinmoqda. Jumladan, gidroenergetikani rivojlantirishga katta urg‘u berilayapti. So‘nggi yillarda 19 ta yangi gidro elektr stansiya barpo etildi, 13 tasi modernizatsiya qilindi. Ulardan eng muhimi To‘palang gidroelektr stansiyasidir. U 2006-yilda ishga tushirilgan paytda jami 30 megavatt quvvatli ikkita agregat bo‘lardi. Davlatimiz rahbari 2019-yil aprelda bu yerga tashrif buyurib, yana ikkita gidroagregat qurish yuzasidan topshiriq bergan edi.
Shundan so‘ng, avvaliga suv ombori to‘g‘oni qo‘shimcha 20 metrga ko‘tarildi. Natijada uning sig‘imi 380 million kub metrdan 500 millionga yetkazildi. Zamonaviy texnologiyalar asosida qurilish-montaj ishlari olib borilib, jami quvvati 145 megavattli ikkita agregat o‘rnatildi. Shu tariqa, To‘palang GESining umumiy quvvati 175 megavattga yetib, Chorvoq GESidan keyin mamlakatimizdagi ikkinchi yirik stansiyaga aylandi.
Samaradorligini aytganda, bu yerda yiliga qo‘shimcha 467 million kilovatt/soat elektr quvvati yaratildi. Qariyb 167 mingta xonadonning elektr ta’minoti yaxshilandi. Bu yiliga o‘rtacha 107 million metr kub tabiiy gaz tejaladi, deganidir. Prezidentimiz shu yilning mart oyida Surxondaryo viloyatiga kelganida To‘palang gidro elektr stansiyasini modernizatsiya qilish loyihasi foydalanishga topshirilgan edi. Bu galgi tashrif chog‘ida ish jarayoni bilan yaqindan tanishildi. Shu yerda To‘palang daryosi negizida gidro energetika quvvatlarini oshirish bo‘yicha taqdimot o‘tkazildi. Unga ko‘ra, kelgusi yillarda daryoning yuqori qismida qurish uchun 20 ta istiqbolli loyiha shakllantirilgan. Ularning umumiy quvvati 264 megavatt bo‘lishi mo‘ljallangan. Davlatimiz rahbari bu ishlarni kengaytirib, har bir soy, imkoniyati bor har bir mahallada mikro GESlar barpo etish mumkinligini ta’kidladi.
Shuningdek, Surxondaryoda ko‘mir qazib olish imkoniyatlari bo‘yicha axborot berildi. Qayd etilganidek, hududda 82 million tonna ko‘mir zaxirasi aniqlangan. Bugungi kunda 541 ming tonna qazib olinmoqda. Bu hajmni 2 million tonnaga yetkazish, mutaxassislar tayyorlash zarurligi ko‘rsatib o‘tildi.
Mamlakatimizda qayta tiklanuvchi energiya manbalari ko‘paytirilmoqda. Jumladan, gidroenergetikada bir oqim orqali ko‘p marta “yashil energiya” hosil qilish mumkin. Shu bois Prezidentimizning 2017-yil 17-oktyabrdagi qaroriga muvofiq, To‘palang daryosida kichik elektr stansiyalari ham qurildi. Xususan, 2020-yil dekabrda 37 megavattli “Zarchob-1” hamda 2021 yil sentyabrda 38 megavattli “Zarchob-2” GESlari ishga tushirildi. Bugungi kunda ularda 48 mingta xonadonga yetadigan elektr energiyasi hosil qilinmoqda.
Daryoning quyi qismida yana bir kichik GES – “Zarchob-3” loyihalashtirildi. Davlatimiz rahbarining tashrifi chog‘ida uning qurilishiga tamal toshi qo‘yildi. Uning quvvati 16 megavatt bo‘ladi va yiliga 70 million kilovatt/soat ekologik toza elektr energiyasi ishlab chiqariladi. U tabiiy va qayta tiklanuvchanligi bilan ahamiyatli. Shuningdek, boshqa quvvatlar asosan kunduz kuni ishlab chiqarilgani bois, bu yo‘nalish energetika tizimida rostlovchi vazifasini ham o‘taydi. Olinadigan elektr tannarxi ham boshqa manbalarga nisbatan ancha arzon.
Hozirgi tizim bo‘yicha, daryo suvi maxsus bosim ostida avval To‘palang GESiga yo‘llanadi. Undan keyin bir biridan uncha uzoq bo‘lmagan Zarchob stansiyalaridagi parraklarni aylantiradi.
Shuningdek, xususiy sektor tomonidan mikro GESlar barpo etishga ham keng imkoniyat berilmoqda. Buning uchun huquqiy, iqtisodiy sharoitlar yaratilgan. Jumladan, kichik va mikro GESlarni qurish istagidagi tadbirkorlarga yerlarni 20 yil muddatga ijaraga berish, ular ishlab chiqargan elektrni davlat tomonidan kafolatli sotib olish tizimi joriy qilingan.
