Ikki yosh voyaga yetib, ma’lum belgilangan yoshga yetdimi, ular o‘zaro roziligi bilan turmush qurishi, nikohdan o‘tishlari mumkin. Bu O‘zbekiston Respublikasi Oila kodeksining 14- va 15-moddalarida ham keltirib o‘tilgan. Yana bir holat borki, ya’ni uzrli sabablar mavjud bo‘lganda, alohida holatlarda (homiladorlik, bola tug‘ilishi, voyaga yetmaganning to‘la muomalaga layoqatli deb e’lon qilinishi — emansipatsiya), nikoh tuzishni xohlovchi shaxslarning iltimosiga ko‘ra nikoh tuzilganligini qayd etish joyidagi tuman, shahar hokimi tomonidan nikohga kirish yoshi bir yildan ko‘p bo‘lmagan muddatga kamaytirilishi mumkin. Nikohni qayd etish faqat nikohlanuvchi shaxslarning ishtirokida amalga oshiriladi. FHDYO organlari nikohlanuvchi shaxslarning tibbiy ko‘rikdan o‘tganligiga hamda ushbu tekshiruvlarning natijalari to‘g‘risida ularning xabardor ekanligiga ishonch hosil qilishi kerak. Nikohning ishonchnoma bo‘yicha yoki vakil orqali shuningdek, tibbiy tekshiruvdan o‘tganligi to‘g‘risida ma’lumotnoma bo‘lmaganda nikoh qayd etilishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
FHDYO organlari tomonidan nikohlanuvchi shaxslarning nikohini qayd etish to‘g‘risidagi arizasi qabul qilingandan so‘ng, ularga belgilangan tartibda tibbiy ko‘rikdan o‘tish uchun yo‘llanma beriladi.
FXDYO organlari xodimlari nikohni qayd etish vaqtida ularga ma’lum bo‘lgan shifokorlik sirlaridan iborat bo‘lgan ma’lumotlarni oshkor etganligi uchun javob beradilar.
Jazoni o‘tash muassasalari ma’muriyati sudlanganlarni nikohdan oldin tibbiy ko‘rikdan belgilangan tartibda o‘tkazadi. Uzrli sabablar bo‘lganda FHDYO organi bir oy o‘tgunga qadar nikoh tuzishga ruxsat berishi mumkin. Bunda uzrli sabablarni tasdiqlovchi – bolalarining tug‘ilganligi haqidagi guvohnomalari, tibbiy muassasaning kelinning homiladorligi haqidagi ma’lumotnomasi, xizmat safari to‘g‘risidagi va shu kabi hujjatlar taqdim etiladi.
Alohida hollarda (homiladorlik, bola tug‘ilishi, bir tarafning kasalligi va boshqalar) nikoh tuzilganligi ariza berilgan kuni qayd etilishi mumkin. Bunday holda nikoh tuzilganligini qayd etish haqidagi arizaning yuqori chap burchagiga asoslantirilgan yozuv kiritiladi va FHDYO organi rahbarining imzosi bilan tasdiqlanadi.
Tibbiy ko‘rikdan o‘tgandan keyin nikoh tuzilishiga O‘zbekiston Respublikasi Oila kodeksining 16-moddasida nazarda tutilgan to‘siq mavjud bo‘lmagan taqdirda FHDYO organlari tomonidan nikohni qayd etish belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining chet el fuqarolari bilan nikoh tuzilganligini qayd etishda arizaga chet el fuqarosining shaxsini tasdiqlovchi hujjatining nusxasi va uning tarjimasi hamda chet el fuqarosining oilaviy ahvolini tasdiqlovchi hujjatlar belgilangan tartibda legalizatsiya qilingan yoki apostil qo‘yilgan holda ilova qilinadi.
Nikohlanuvchi shaxslarda tekshirish natijasida darhol davolash kursidan o‘tishni talab etuvchi kasalliklar aniqlangan taqdirda, ular belgilangan tartibda tegishli davolash muassasalariga yo‘naltiriladi. Agar nikohlanuvchi shaxslarni tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish natijasida ularning bittasida yoki har ikkalasida mazkur Nizomning 1-ilovasida nazarda tutilgan kasallik aniqlangan taqdirda, nikohni qayd etish tomonlarning ushbu tekshirish natijalaridan xabardorligi tasdiqlangandan keyin amalga oshiriladi.
Aholi o‘rtasida olib borilgan so‘rovlar va ular bilan xotin-qizlar qo‘mitalari, tibbiyot, mahalla fuqarolar yig‘inlari, o‘quv yurtlari xodimlari bilan o‘tkaziladigan o‘zaro muloqotlar, davra suhbatlari, seminar mashg‘ulotlarida bo‘ladigan bahs-munozalarda shunday xulosaga kelindiki, nikohlanuvchi yoshlarning nikohga kirish haqida arizani 1 oy oldin berish hamda tibbiy ko‘rikdan o‘tish lozimligi to‘g‘risidagi talablarga rioya etmasligi natijasida to‘ydan keyin bola tug‘ilgandan so‘ng, FHDYO organiga murojaat qilishlari, yosh qizlarni belgilangan nikoh yoshiga yetmasdan turmushga berish hamda yoshlar o‘rtasida erta ajrim holatlari, yolg‘iz onalar arizalarining ortishiga sabab bo‘lmoqda.
M.Hojiyeva,
huquqshunos
